بررسی پترولوژی و ژئوشیمی سنگهای ولکانیکی بخش آمند تشکیلات کرج در مقاطع تهم و خانچای(ذاکر)، شمال وشرق زنجان

چکیده: منطقه مورد نظر طبق دو پروفیل اصلی، یکی در تهم، شمال شهرستان زنجان با مختصات جغرافیایی ´28 ?48 ،´30?48 طول شرقی و´47 ?36 ،´48?36 عرض جغرافیایی و دیگری در اطراف روستای ذاکر شرق زنجان و با مختصات جغرافیایی´ 42 ?48،´45 ?48 طول شرقی و´37 ?36،´ 42 ?36 عرض جغرافیایی مورد مطالعه قرار گرفته است. طارم از لحاظ تقسیم بندی واحدهای زمین شناسی ایران در البرز غربی واقع شده، دارای روند شمالغرب- جنوبشرق بوده و بر روی نوار ولکانو-پلوتونیک کرتاسه بالایی- سنوزوئیک با روند شمال باختری- جنوب خاوری قرار دارد. واحدهای آتشفشانی و نفوذی منطقه تحت تاثیر حرکات کوهزایی آلپی قرار گرفته اند. سنگهای ولکانیک و پیروکلاستیک که بخش وسیعی از رخنمونهای سنگی منطقه را تشکیل می دهند، از نظر چینه شناسی متعلق به سازند کرج بوده و در چهار گوش زنجان به دو عضو آمند (amand) و کردکند (kordkand) تقسیم شده اند. قابل ذکر است که به علت تنوع رخساره ای در فواصل اندک، تقسیم بندی این سازند ارزش محلی داشته و قابل تعمیم به دیگر نقاط نیست. بطور کلی می توان در منطقه، نهشته های آتشفشانی ائوسن (گدازه ها و مواد آذرآواری)، توده های نفوذی ائوسن بالا- الیگوسن و نهشته های رسوبی کواترنری را مشاهده نمود. سنگهای ولکانیکی منطقه عمدتا" شامل ریولیت، داسیت، آندزیت، آندزیت بازالت و تراکی داسیت و سنگهای پیروکلاستیک شامل انواع توفها: لیتیک کریستال توف،کریستال لیتیک توف، کریستال توف، لیتیک توف، ایگنمبریت (منطقه تهم) و آگلومرا (ذاکر) تشکیل می دهند. توده نفوذی (با ترکیب میکروکوارتزدیوریت پورفیری، کوارتزمونزونیت، کوارتزمونزودیوریت و کوارتزسینیت) واحدهای فوق را قطع کرده وسنی جوانتر از ائوسن ازخود نشان می دهد. ویژگیهای ژئوشیمیایی بیانگر آن است که سنگهای ولکانیک و آذرآواری منطقه ذاکر بیشتر متاآلومین و تهم بیشتر پرآلومین بوده و در محدوده ساب آلکالن، عمدتا"در محدوده کالک آلکالن با پتاسیم بالا قرار می گیرند. شواهد پتروگرافی و ژئوشیمیایی در هر دو منطقه موید این مطلب می باشد که ماگمای مولد سنگهای مناطق مورد مطالعه بر اساس شواهد پتروگرافی و ژئوشیمیایی یک ماگمای آلایش یافته (بیشتر آلایش پوسته ای ) می باشد. مجموع ضخامت برداشت شده ستون چینه شناسی واحد آمند در برش ذاکر 580 متر و تهم 872 متر می باشد. بر اساس روند عناصر نادر خاکی منشاء ماگما ذوب بخشی گوشته بوده وآلایش ماگمایی پوسته ای و تفریق ماگمایی از فرایندهای مهم و تاثیرگذار در تکامل ماگمایی منطقه می باشد، آنومالی منفی nb, ti، آنومالی مثبت pb در دیاگرامهای عنکبوتی می تواند نشان از محیط فرورانشی منطقه باشد، در کل علت رخداد ولکانیسم ائوسن در شمال و شرق زنجان را می توان به فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس به زیر ورقه ایران مرکزی در زمان ائوسن (فاز کمپرسیونی آلپی) نسبت داد.